دتکتور بیم چیست؟ آشنایی با آشکارساز دود خطی در سیستم‌های اعلام حریق

بیم دتکتور یا آشکارساز دود خطی یکی از مهم‌ترین اجزای سیستم‌های اعلام حریق است که برای شناسایی دود و جلوگیری از وقوع حریق‌های بزرگ طراحی شده است. این دستگاه با استفاده از تکنولوژی امواج نوری مانند مادون قرمز و لیزر، توانایی شناسایی دود در فواصل وسیع را دارد. بیم دتکتورها به ویژه در فضاهای بزرگ مانند سوله‌ها، انبارها و سالن‌های تولید کاربرد دارند، چرا که قادرند به راحتی محیط‌های وسیع را تحت پوشش قرار دهند.

در این مقاله از سایت بست آلارم، به بررسی نحوه عملکرد، انواع مختلف بیم دتکتورها، مزایا و ویژگی‌های آنها پرداخته می‌شود تا بتوانید با شناخت کافی از این دستگاه‌ها، بهترین گزینه را برای ایمن‌سازی محیط خود انتخاب کنید.

بیم دتکتور چیست؟

در واقع بیم دتکتور یا آشکارساز دود خطی یک دستگاه پیشرفته است که برای شناسایی دود در سیستم‌های اعلام حریق مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع دتکتور به‌طور ویژه برای مکان‌هایی با فضای وسیع و سقف‌های بلند طراحی شده است و در مقایسه با دتکتورهای دود نقطه‌ای، قادر است دود را از فواصل بسیار بیشتر تشخیص دهد. بیم دتکتورها معمولاً از امواج مادون قرمز برای شناسایی دود استفاده می‌کنند، به این صورت که یک فرستنده اشعه مادون قرمز را به سمت گیرنده ارسال می‌کند و در صورت وجود دود در مسیر این پرتو، تغییراتی در سیگنال نور ایجاد می‌شود که باعث هشدار به سیستم اعلام حریق می‌گردد.
این ویژگی، بیم دتکتور را به انتخابی مناسب برای محیط‌های بزرگ مانند سوله‌ها، انبارها و دیگر فضاهای وسیع تبدیل می‌کند.

نحوه‌ی عملکرد بیم دتکتور

بیم دتکتور به‌طور کلی از دو قسمت اصلی تشکیل شده است: فرستنده (TX) و گیرنده (RX). این دو قسمت باید در مقابل یکدیگر نصب شوند تا عملکرد صحیح دستگاه تضمین شود. در این سیستم، فرستنده اشعه مادون قرمز را به سمت گیرنده ارسال می‌کند. در حالت عادی، وقتی هوا پاک و بدون دود باشد، پرتو مادون قرمز به راحتی از فرستنده به گیرنده می‌رسد و سیگنال نوری در سطح مشخصی باقی می‌ماند.

اما در صورت وقوع آتش‌سوزی و تولید دود، دود حاصله از آتش با اشعه ارسالی از فرستنده برخورد می‌کند و باعث کاهش شدت یا تغییر مسیر پرتو نوری می‌شود. این تغییرات به‌عنوان یک هشدار برای وجود دود و احتمال وقوع حریق شناخته می‌شود. در این لحظه، گیرنده سیگنال تغییر یافته را شناسایی کرده و آن را به سیستم اعلام حریق ارسال می‌کند تا به سایر بخش‌ها هشدار داده شود.

همچنین، بیم دتکتورها می‌توانند به‌طور خودکار با گرد و غبار موجود در محیط سازگار شوند و توان سیگنال نوری را جبران کنند. اما زمانی که میزان آلودگی از حد مشخصی بالاتر رود، دستگاه قادر به جبران آن نخواهد بود و خطا را گزارش می‌کند. این ویژگی باعث دقت بالاتر و حساسیت مناسب بیم دتکتورها در شناسایی دود می‌شود.

شعاع پوشش‌دهی بیم دتکتور چگونه است؟

در واقع شعاع پوشش‌دهی بیم دتکتور به محدوده‌ای اطلاق می‌شود که پرتو نوری آن می‌تواند بدون وقفه و با دقت، از فرستنده به گیرنده برسد. این شعاع تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد که می‌تواند بر کارایی و پوشش‌دهی دتکتور تاثیرگذار باشد. برخی از این عوامل عبارتند از:

1. نوع دتکتور:

بیم دتکتورهای مختلف نظیر لیزری، مادون قرمز و ماورا بنفش، دارای شعاع پوشش‌دهی متفاوتی هستند. برای مثال، بیم دتکتورهای لیزری معمولاً دارای شعاع پوشش‌دهی بیشتری نسبت به دتکتورهای مادون قرمز هستند. 

2. ارتفاع نصب:

ارتفاعی که دتکتور در آن نصب می‌شود نیز تأثیر زیادی بر شعاع پوشش‌دهی دارد. به‌طور کلی، هرچه ارتفاع نصب دتکتور بیشتر باشد، شعاع پوشش‌دهی آن نیز افزایش می‌یابد.

3. زاویه نصب:

زاویه‌ای که دتکتور در آن نصب می‌شود، می‌تواند بر محدوده پوشش‌دهی تاثیر بگذارد. دتکتورهایی که با زاویه کمتری نصب می‌شوند، معمولاً می‌توانند مساحت بیشتری را پوشش دهند.

4. وجود موانع:

موانع فیزیکی مانند دیوارها، تیرچه‌ها یا سایر اشیاء در مسیر پرتو نوری می‌توانند بر شعاع پوشش‌دهی دتکتور تاثیر بگذارند و محدوده پوشش‌دهی را کاهش دهند.

در ضوابط آتش‌نشانی 1403، برای هر نوع بیم دتکتور، شعاع پوشش‌دهی استانداردی تعیین شده است. این شعاع پوشش‌دهی معمولاً در شرایط ایده‌آل و بدون موانع در مسیر پرتو نوری به دست می‌آید. به‌طور معمول، بیم دتکتورهای لیزری می‌توانند شعاع پوشش‌دهی بین 10 تا 50 متر داشته باشند، در حالی که دتکتورهای مادون قرمز و ماورا بنفش دارای شعاع پوشش‌دهی کمتری هستند.

برای انتخاب مناسب‌ترین بیم دتکتور، باید به عوامل محیطی مانند نوع ساختمان، ابعاد فضا و وجود موانع توجه کرد تا اطمینان حاصل شود که تمام نواحی مورد نظر به‌طور کامل تحت پوشش قرار می‌گیرند.

مزایای بیم دتکتور

بیم دتکتور (آشکارساز دود خطی) به دلیل ویژگی‌های خاص خود، مزایای فراوانی دارد که آن را به یک گزینه عالی برای سیستم‌های اعلام حریق تبدیل می‌کند. برخی از مهم‌ترین مزایای بیم دتکتور عبارتند از:

• پوشش‌دهی وسیع و مناسب برای محیط‌های بزرگ: بیم دتکتور قادر است مساحت‌های وسیع‌تری را پوشش دهد. این ویژگی به ویژه برای فضاهای بزرگ مانند سوله‌ها، انبارها، سالن‌های تولید و محیط‌های صنعتی بسیار مناسب است.
• نصب و راه‌اندازی آسان: این دستگاه‌ها به دلیل طراحی ساده و کارآمد، نصب و راه‌اندازی نسبتاً راحتی دارند و می‌توانند در مدت زمان کوتاهی نصب شوند.
• قابلیت تنظیم حساسیت از راه دور: بسیاری از بیم دتکتورها قابلیت تنظیم حساسیت خود را از راه دور دارند، که به کاربران این امکان را می‌دهد تا بدون نیاز به نزدیک شدن به دستگاه، آن را تنظیم کنند.
• بدون نیاز به کابل‌کشی پیچیده: برخلاف برخی سیستم‌های دیگر که نیاز به کابل‌کشی و لوله‌کشی دارند، بیم دتکتور نیازی به چنین زیرساخت‌های پیچیده‌ای ندارد و این باعث کاهش هزینه‌ها و زمان نصب می‌شود.
• مناسب برای فضاهای بلند: بیم دتکتورها برای نصب در فضاهای با ارتفاع زیاد (مانند سوله‌ها و انبارهای بزرگ) ایده‌آل هستند و در این نوع محیط‌ها عملکرد بهتری نسبت به دتکتورهای نقطه‌ای دارند.
• نگهداری و تعمیرات ساده: به دلیل طراحی ساده و نبود قطعات پیچیده، نگهداری و تعمیرات بیم دتکتور بسیار آسان است و هزینه‌های نگهداری کمتری نسبت به سایر سیستم‌های اعلام حریق دارند.
• ظاهر زیبا و شکیل: بسیاری از مدل‌های بیم دتکتور طراحی زیبا و شیکی دارند که می‌تواند در محیط‌های تجاری و صنعتی مورد استفاده قرار گیرد بدون اینکه مزاحمتی برای زیبایی فضا ایجاد کند.
• عملکرد دقیق و سریع در شناسایی دود: بیم دتکتورها قادرند دود را سریعاً تشخیص دهند و در نتیجه زمان واکنش به حریق را کاهش دهند.
• قابلیت تست داخلی: بسیاری از بیم دتکتورها دارای قابلیت تست داخلی هستند که به کاربران این امکان را می‌دهد تا عملکرد دستگاه را به‌طور منظم بررسی کنند و از صحت عملکرد آن اطمینان حاصل کنند.
• کاهش هزینه‌های نصب و راه‌اندازی: به دلیل عدم نیاز به سیستم‌های پیچیده کابل‌کشی و لوله‌کشی، نصب بیم دتکتورها هزینه‌های نصب را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد.

این ویژگی‌ها باعث می‌شود بیم دتکتورها انتخابی مناسب و کارآمد برای محیط‌های مختلف از جمله صنعتی، تجاری و مسکونی باشند.

انواع بیم دتکتور:

1. بیم دتکتور فرستنده و گیرنده

در این نوع بیم دتکتور، فرستنده و گیرنده در دو نقطه مختلف نصب می‌شوند و پرتو نوری از فرستنده به گیرنده ارسال می‌شود. هرگونه تغییر در مسیر پرتو نوری مانند برخورد دود، باعث فعال شدن دتکتور و اعلام هشدار می‌شود. این مدل برای فضاهای بزرگ که نیاز به پوشش‌دهی وسیع دارند، مناسب است.

2. بیم دتکتور رفلکتوری  

در این نوع سیستم، فرستنده و گیرنده در یک محفظه قرار دارند و از یک رفلکتور (آینه بازتابنده) در طرف مقابل استفاده می‌شود. پرتو نوری از فرستنده به رفلکتور می‌تابد و سپس بازتابیده و به گیرنده می‌رسد. هرگونه تغییر در مسیر پرتو نوری، مانند حضور دود، باعث ایجاد هشدار می‌شود. این نوع به دلیل نصب آسان و هزینه کمتر، برای فضاهای باز و وسیع مناسب است.

3. بیم دتکتور موتورایز  

این نوع بیم دتکتور قابلیت تنظیم از راه دور را دارد. می‌توان آن را با استفاده از ریموت کنترل یا سیستم‌های الکترونیکی تنظیم کرد، که امکان تنظیم حساسیت و تغییر زاویه دتکتور را به راحتی فراهم می‌آورد. این مدل برای فضاهایی که نیاز به تنظیمات دقیق دارند و یا در شرایطی که دستگاه باید تغییرات مداوم را تحمل کند، مناسب است.

جمع بندی

در نهایت، بیم دتکتورها به عنوان یکی از ابزارهای ضروری در سیستم‌های اعلام حریق، با توانایی شناسایی دود در فواصل وسیع و عملکرد موثر خود، نقشی حیاتی در ایمنی فضاهای بزرگ ایفا می‌کنند. انواع مختلف بیم دتکتور با ویژگی‌هایی همچون نصب آسان، پوشش‌دهی وسیع، و امکان تنظیم از راه دور، انتخاب‌های متنوعی را برای کاربری‌های مختلف فراهم می‌کنند. با توجه به مزایای متعدد این دستگاه‌ها، استفاده از آنها در محیط‌های حساس و پرخطر به شدت توصیه می‌شود. برای اطلاعات بیشتر و مشاوره تخصصی در خصوص انتخاب و نصب بیم دتکتور، می‌توانید به سایت بست آلارم مراجعه کنید.

سوالات متداول: