بیم دتکتور چیست؟ کاربرد، انواع و همه چیز که باید درمورد آن بدانید

امروزه، امنیت و حفاظت از ساختمان‌ها و تأسیسات مختلف در برابر خطرات احتمالی نظیر آتش‌سوزی از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از راه‌های مؤثر برای تشخیص زودهنگام آتش‌سوزی و جلوگیری از گسترش آن، استفاده از سیستم‌های اعلام حریق است. بیم دتکتور یکی از پیشرفته‌ترین و کارآمدترین انواع دتکتورهای دودی خطی است که برای محیط‌های وسیع و با ارتفاع بالا طراحی شده است. این دستگاه با استفاده از پرتو مادون قرمز، توانایی تشخیص دود ناشی از آتش را در مسافت‌های طولانی دارد.

در این مقاله از سایت بست آلارم به بررسی عملکرد، انواع، مزایا و معایب بیم دتکتور خواهیم پرداخت و نقش این سیستم را در حفظ ایمنی فضاهای بزرگ و مرتفع توضیح خواهیم داد.

بیم دتکتور چیست؟

یکی از انواع دتکتورهای دودی خطی، بیم دتکتور است که در سیستم‌های اعلام حریق مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دتکتور با استفاده از فناوری اشعه مادون قرمز، وجود دود را تشخیص داده و در صورت بروز آتش‌سوزی، هشدارهای لازم را صادر می‌کند. بیم دتکتورها به دلیل پوشش وسیع، کاهش نیاز به کابل‌کشی و قابلیت نصب در ارتفاع، گزینه‌ای ایده‌آل برای فضاهای بزرگ مانند سوله‌ها، انبارها، سالن‌های همایش، فرودگاه‌ها و مراکز خرید محسوب می‌شوند.  

این نوع دتکتور معمولاً در دو مدل فرستنده-گیرنده و رفلکتوری طراحی می‌شود که هرکدام متناسب با شرایط محیطی خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرند. استفاده از بیم دتکتورها به دلیل دقت بالا، کاهش آلارم‌های کاذب و نصب آسان، در صنایع مختلف رو به افزایش است.

 کاربردهای بیم دتکتور

بیم دتکتورها به دلیل پوشش وسیع، نصب آسان و کاهش نیاز به کابل‌کشی، در محیط‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند. از جمله کاربردهای رایج این نوع دتکتور می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. مراکز خرید و اماکن تجاری: تأمین ایمنی در پاساژها و فروشگاه‌های بزرگ که سقف‌های بلندی دارند.  

2. مراکز تفریحی و ورزشی: استفاده در استادیوم‌ها، سالن‌های ورزشی و مجموعه‌های تفریحی که نیاز به سیستم اعلام حریق کارآمد دارند.  

3. موزه‌ها و ساختمان‌های تاریخی: حفاظت از آثار ارزشمند در برابر خطر آتش‌سوزی بدون آسیب به معماری بنا.

4. نمایشگاه‌ها و سالن‌های کنفرانس: تأمین ایمنی برای فضاهای بزرگ با رفت‌وآمد زیاد.  

5. فرودگاه‌ها و آشیانه‌های هواپیما: مناسب برای فضاهای وسیع و سقف‌های بلند در ترمینال‌ها و انبارهای فرودگاهی.  

6. کارخانه‌ها و انبارهای صنعتی: استفاده در محیط‌های تولیدی و سوله‌های بزرگ برای کاهش ریسک آتش‌سوزی.

7. مساجد و اماکن مذهبی: جلوگیری از بروز حریق در فضاهای بزرگ مذهبی که معماری خاصی دارند.

به دلیل دقت بالا و پوشش وسیع، بیم دتکتورها یکی از بهترین گزینه‌ها برای تأمین ایمنی در محیط‌های وسیع و مرتفع محسوب می‌شوند.

 مزایای بیم دتکتور

بیم دتکتورها به دلیل عملکرد خاص خود، نسبت به دیگر انواع دتکتورهای دودی دارای مزایای متعددی هستند:  

1. پوشش وسیع: این دتکتورها می‌توانند مناطق بزرگی را تحت پوشش قرار دهند و نیاز به تعداد زیادی دتکتور نقطه‌ای را کاهش دهند.

2. نصب و راه‌اندازی آسان: به دلیل عدم نیاز به کابل‌کشی گسترده، فرآیند نصب سریع و کم‌هزینه است.

3. ایده‌آل برای مناطق مرتفع: در فضاهایی که دسترسی به سقف دشوار است، بیم دتکتور گزینه مناسبی محسوب می‌شود.

4. کاهش نیاز به کابل‌کشی: در مقایسه با دتکتورهای سنتی، این سیستم نیاز کمتری به سیم‌کشی و تجهیزات اضافی دارد.

5. کاهش آلارم‌های کاذب: بیم دتکتورها در مقایسه با برخی دتکتورهای دیگر، دقت بالاتری در تشخیص دود دارند و کمتر دچار هشدار اشتباه می‌شوند.

6. امکان تنظیم حساسیت از راه دور: برخی مدل‌های پیشرفته قابلیت تنظیم حساسیت و تست داخلی بدون نیاز به دسترسی فیزیکی را دارند.

7. ظاهر زیبا و کم‌حجم: برخلاف برخی دتکتورهای حجیم، بیم دتکتورها فضای کمی اشغال می‌کنند و ظاهر محیط را تحت تأثیر قرار نمی‌دهند.

 معایب بیم دتکتور

با وجود مزایای زیاد، بیم دتکتورها در برخی شرایط ممکن است با محدودیت‌هایی مواجه شوند:  

1. تأثیرپذیری از شرایط محیطی: عواملی مانند گردوغبار، دودهای غیرحریقی، رطوبت، مه، باران و برف ممکن است باعث کاهش عملکرد یا هشدارهای کاذب شوند.  

2. محدودیت در برخی سازه‌ها: در فضاهایی که موانع متعددی مانند ستون‌ها یا تجهیزات معلق وجود دارد، بیم دتکتور ممکن است به درستی کار نکند.  

3. لزوم تراز دقیق در نصب: نصب و تنظیم این دتکتورها نیاز به دقت بالایی دارد و در صورت عدم هم‌ترازی، عملکرد صحیح آن مختل می‌شود.  

4. احتمال کاهش عملکرد در تغییرات دمایی شدید: برخی از مدل‌ها در محیط‌هایی با تغییرات دمایی شدید ممکن است دچار افت کارایی شوند.  

با توجه به مزایا و معایب ذکر شده، انتخاب بیم دتکتور باید متناسب با شرایط محیطی و نیازهای ایمنی هر مکان انجام شود.

 نحوه عملکرد بیم دتکتور

بیم دتکتور از دو بخش اصلی فرستنده (Transmitter) و گیرنده (Receiver) تشکیل شده است. این دو بخش معمولاً در مقابل یکدیگر قرار می‌گیرند و با ارسال و دریافت پرتو مادون قرمز (Infrared Beam)، محیط را برای تشخیص دود و آتش‌سوزی پایش می‌کنند. عملکرد این دتکتور به صورت زیر است:

1. ارسال پرتو مادون قرمز:

   فرستنده بیم دتکتور به‌صورت مداوم یک اشعه نامرئی مادون قرمز را به سمت گیرنده ارسال می‌کند. این پرتو در شرایط عادی بدون تغییر به گیرنده می‌رسد.

2. برخورد دود با پرتو ارسالی:

   در صورت وقوع آتش‌سوزی، دود حاصل از حریق در مسیر این پرتو قرار می‌گیرد. دود باعث تغییر در شدت و نحوه دریافت نور مادون قرمز توسط گیرنده می‌شود.

3. تحلیل سیگنال دریافتی:

   گیرنده، میزان کاهش یا پراکندگی نور را تحلیل کرده و در صورتی که این تغییرات از مقدار تعیین‌شده‌ای فراتر رود، آن را به عنوان نشانه‌ای از آتش‌سوزی شناسایی می‌کند.

4. فعال‌سازی سیستم اعلام حریق:

   پس از تشخیص دود، بیم دتکتور سیگنالی را به سیستم کنترل مرکزی اعلام حریق ارسال می‌کند و آژیر هشدار به صدا درمی‌آید. در برخی مدل‌های پیشرفته، امکان ارسال سیگنال هشدار از طریق سیستم‌های بی‌سیم یا کنترل از راه دور نیز وجود دارد.

 بیم دتکتورهای رفلکتوری و فرستنده-گیرنده

بسته به نوع بیم دتکتور، نحوه عملکرد آن ممکن است کمی متفاوت باشد:

• بیم دتکتور فرستنده-گیرنده: در این مدل، فرستنده و گیرنده به صورت جداگانه نصب می‌شوند و پرتو مستقیماً از فرستنده به گیرنده می‌رسد.  

• بیم دتکتور رفلکتوری: در این مدل، فرستنده و گیرنده در یک محفظه قرار دارند و پرتو پس از برخورد با یک آینه بازتابنده (رفلکتور) به گیرنده برمی‌گردد. تغییر در میزان نور بازتابی، نشانه وجود دود و آتش‌سوزی است. 

 میزان پوشش و حساسیت بیم دتکتور

برد بیم دتکتورها بسته به مدل و برند، معمولاً بین 30 تا 120 متر متغیر است. برخی مدل‌ها دارای قابلیت تنظیم حساسیت هستند، به این معنی که می‌توان میزان کاهش نور موردنیاز برای فعال‌سازی هشدار را تغییر داد تا از آلارم‌های کاذب جلوگیری شود.  

به دلیل دقت بالا و پوشش وسیع، بیم دتکتورها انتخابی ایده‌آل برای فضاهای وسیع مانند انبارها، سالن‌های بزرگ و مراکز صنعتی محسوب می‌شوند.

 انواع بیم دتکتور

بیم دتکتورها بر اساس نحوه عملکرد و طراحی، به دو نوع اصلی فرستنده-گیرنده و رفلکتوری تقسیم می‌شوند که هرکدام دارای کاربردهای خاصی می‌باشند.

 1. بیم دتکتور فرستنده-گیرنده (Beam Detector Transmitter-Receiver)

در این مدل، فرستنده (Transmitter) و گیرنده (Receiver) به‌صورت جداگانه و در دو نقطه مقابل یکدیگر نصب می‌شوند. فرستنده، پرتو مادون قرمز را ارسال می‌کند و گیرنده این پرتو را دریافت می‌کند. در صورت وقوع آتش‌سوزی و ورود دود به مسیر پرتو، میزان نور دریافتی کاهش می‌یابد و دتکتور هشدار آتش صادر می‌کند.

 ویژگی‌ها و مزایای بیم دتکتور فرستنده-گیرنده:

• دقت بالا در تشخیص دود  

• مناسب برای محیط‌های دارای سازه‌های فلزی و موانع  

• حساسیت کمتر به گردوغبار و آلودگی‌های محیطی  

• مناسب برای سقف‌های مرتفع

 معایب بیم دتکتور فرستنده-گیرنده:

• نیاز به نصب دقیق و هم‌ترازی کامل بین فرستنده و گیرنده

• نیاز به کابل‌کشی در دو سمت محل نصب

 2. بیم دتکتور رفلکتوری (Reflective Beam Detector)

در این مدل، فرستنده و گیرنده در یک محفظه واحد قرار دارند و در طرف مقابل آن‌ها یک آینه بازتابنده (رفلکتور) نصب می‌شود. پرتو ارسال‌شده از فرستنده به رفلکتور برخورد کرده و به سمت گیرنده بازمی‌گردد. در صورت وجود دود در مسیر، میزان نور بازگشتی کاهش می‌یابد و سیستم هشدار آتش فعال می‌شود.

 ویژگی‌ها و مزایای بیم دتکتور رفلکتوری:

• نصب آسان‌تر به دلیل یکپارچه بودن فرستنده و گیرنده  

• کاهش نیاز به کابل‌کشی اضافی  

• مناسب برای محیط‌های بزرگ با دسترسی دشوار

 معایب بیم دتکتور رفلکتوری:

• حساسیت بیشتر به گردوغبار و آلودگی‌های محیطی  

• کاهش دقت در فضاهایی با لرزش یا انعکاس زیاد

 انتخاب نوع مناسب بیم دتکتور

انتخاب بین بیم دتکتور فرستنده-گیرنده یا رفلکتوری به شرایط محیطی بستگی دارد. اگر محیط دارای سازه‌های فضایی، ستون‌ها یا موانع زیاد باشد، مدل فرستنده-گیرنده بهتر عمل می‌کند. اما اگر سهولت نصب و کاهش کابل‌کشی اولویت باشد، مدل رفلکتوری انتخاب بهتری خواهد بود.

 استانداردهای نصب بیم دتکتور

نصب صحیح بیم دتکتور برای عملکرد بهینه و کاهش آلارم‌های کاذب از اهمیت بالایی برخوردار است. رعایت استانداردهای نصب باعث می‌شود این دتکتورها به درستی عمل کرده و امنیت محیط را تضمین کنند. مهم‌ترین استانداردهای نصب بیم دتکتور عبارت‌اند از:

 1. انتخاب محل نصب مناسب

• بیم دتکتور باید در ارتفاع مناسب و در مسیر مستقیم و بدون مانع بین فرستنده و گیرنده (یا بین دستگاه و رفلکتور) نصب شود.  

• این دتکتورها معمولاً در ارتفاع 6 تا 25 متر نصب می‌شوند، اما بسته به مدل، این مقدار متغیر است.  

• نباید در مسیر بیم دتکتور موانعی مانند تیرآهن، کابل، چراغ‌ها یا تجهیزات تهویه وجود داشته باشد.

 2. رعایت فاصله مناسب از سقف و دیوارها

• طبق استاندارد NFPA 72 و EN 54-12، فاصله بیم دتکتور از سقف باید بین 30 تا 60 سانتی‌متر باشد.  

• بیم دتکتورها نباید در فاصله کمتر از 50 سانتی‌متر از دیوارها نصب شوند تا از انعکاس و خطای احتمالی جلوگیری شود.

 3. تراز و تنظیم دقیق بیم دتکتور

• هم‌ترازی فرستنده و گیرنده (یا فرستنده و رفلکتور) بسیار مهم است؛ زیرا کوچک‌ترین انحراف باعث عملکرد نادرست سیستم می‌شود.  

• بسیاری از مدل‌ها دارای سیستم تنظیم خودکار هستند که پس از نصب، به‌صورت خودکار تراز شده و دقت عملکرد را افزایش می‌دهند.

 4. در نظر گرفتن شرایط محیطی

• دمای محیط: دتکتور باید در بازه دمایی مجاز (معمولاً بین -10 تا +55 درجه سانتی‌گراد) نصب شود.  

• رطوبت و گردوغبار: در محیط‌های دارای گردوغبار زیاد یا رطوبت بالا، از مدل‌هایی با سیستم جبران‌سازی آلودگی استفاده شود.  

• جریان هوا: نصب در نزدیکی دریچه‌های تهویه قوی می‌تواند باعث کاهش دقت عملکرد شود.

 5. سیم‌کشی و تغذیه برق استاندارد

• برای تأمین برق، از یک زوج سیم برای ولتاژ 24 ولت DC و یک زوج سیم دیگر برای سیگنال خروجی استفاده می‌شود.  

• اتصال به سیستم ارت (Earth Ground) برای جلوگیری از نویز و اختلالات الکتریکی ضروری است.  

• بهتر است کابل‌ها درون لوله‌های استاندارد و مقاوم در برابر حرارت قرار گیرند.

 6. آزمایش و تست عملکرد پس از نصب

• بعد از نصب، بیم دتکتور باید با استفاده از تست دود مصنوعی آزمایش شود تا از صحت عملکرد آن اطمینان حاصل شود.  

• برخی مدل‌ها دارای سیستم تست داخلی و کنترل از راه دور هستند که امکان بررسی عملکرد بدون نیاز به دسترسی فیزیکی را فراهم می‌کنند.  

• حداقل سالانه یک‌بار باید دتکتورها سرویس و بررسی شوند تا از دقت و کارایی آن‌ها اطمینان حاصل شود.

با رعایت این استانداردهای نصب، بیم دتکتورها می‌توانند به‌طور مؤثر از محیط‌های وسیع و مرتفع در برابر آتش‌سوزی محافظت کنند و احتمال هشدارهای کاذب یا عدم تشخیص را به حداقل برسانند.

سخن آخر

بیم دتکتورها به عنوان یکی از مؤثرترین تجهیزات اعلام حریق، نقشی کلیدی در ایمنی فضاهای بزرگ و مرتفع ایفا می‌کنند. این دتکتورها با پوشش وسیع، کاهش نیاز به کابل‌کشی و دقت بالا، انتخابی ایده‌آل برای انبارها، سوله‌ها، فرودگاه‌ها و مراکز تجاری هستند. با این حال، انتخاب نوع مناسب بیم دتکتور و رعایت استانداردهای نصب، تأثیر مستقیمی بر عملکرد آن دارد.

 شرکت بست آلارم با ارائه بهترین و به‌روزترین تجهیزات اعلام حریق، از جمله انواع بیم دتکتور، آماده تأمین امنیت محیط‌های صنعتی، تجاری و مسکونی است. برای دریافت مشاوره تخصصی و خرید تجهیزات ایمنی، می‌توانید با متخصصان بست آلارم در ارتباط باشید.

 سوالات متداول